Zgodnie z brzmieniem art. 61 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane to właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany:

  1. utrzymywać i użytkować obiekt zgodnie z zasadami określonymi w art. 5 ust. 2 Prawa budowlanego tzn. że obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej, zapewniając w szczególności spełnienie wymagań określanych jako wymagania podstawowe dotyczące: bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, ochrony przed hałasem i drganiami, oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród;
  2. zapewnić, dochowując należytej staranności, bezpieczne użytkowanie obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych oddziaływających na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, pożary lub powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska. Aby zapewnić właściwe utrzymanie obiektu budowlanego, jego właściciel lub zarządca ma obowiązek zapewnić przeprowadzenie okresowych kontroli przez osoby do tego uprawnione.
    Obecnie w prawie budowlanym rozróżnia się kilka rodzajów kontroli stanu technicznego obiektów budowlanych, określając także sytuacje, w których kontrole są przeprowadzane, a także przypadki, gdy właściciele lub zarządcy są zwolnieni z dokonywania takich kontroli.

 

Przepisy art. 62 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane nakładają na właściciela lub zarządcę obowiązek poddawania obiektów budowlanych następującym rodzajom kontroli ich stanu technicznego :

  • kontrolom okresowym wykonywanym co najmniej raz na rok (tzw. przeglądy roczne)
  • kontrolom okresowym wykonywanym co najmniej raz na pięć lat (tzw. przeglądy pięcioletnie)
  • kontrolom okresowym wykonywanym co najmniej dwa razy w roku dla określonych obiektów
    wielkopowierzchniowych (tzw. przeglądy półroczne)
  • kontrolom bezpiecznego użytkowania obiektu
  • kontrolom stanu technicznego kotłów;
  • kontrolom urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji wykonywanych co najmniej raz na pięć lat;
  • jednorazowej kontroli instalacji grzewczej z kotłem

Każdorazowo przeprowadzona kontrola powinna uwzględniać sprawdzenie wykonania zaleceń wydanych po wcześniej przeprowadzonej kontroli.
Właściciele i zarządcy indywidualnego budownictwa jednorodzinnego, zagrodowego i letniskowego oraz obiektów zwolnionych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę są zwolnieni z obowiązku dokonywania okresowych kontroli. Dotyczy to wyłącznie corocznej kontroli w zakresie sprawdzenia stanu technicznego sprawności elementów budynków, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu.

Należy zauważyć, że ustawodawca odniósł się przy tym jedynie do budownictwa indywidualnego, a więc nie ma ono zastosowania w stosunku do domów jednorodzinnych administrowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe. Ustawodawca dał ponadto upoważnienie właściwym ministrom do wprowadzenia obowiązku częstszych kontroli, jak również określenia szczegółowego ich zakresu. Przepisy takie mogą się znaleźć w rozporządzeniach dotyczących warunków technicznych użytkowania obiektów budowlanych.

Kontrolę stanu technicznego obiektów budowlanych (poza kontrolami instalacji elektrycznych, piorunochronnych, gazowych i – w pewnej mierze – przewodów kominowych) mogą przeprowadzać wyłącznie osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności i o odpowiednim zakresie. Kontrole stanu technicznego instalacji elektrycznych i piorunochronnych oraz gazowych mogą wykonywać jedynie osoby posiadające uprawnienia wynikające z przepisów o dozorze technicznym i energetyce.

Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych, obok kominiarzy, którzy kontrolują przewody dymowe oraz grawitacyjne przewody spalinowe i wentylacyjne, wykazując się przy tym kwalifikacjami mistrza w zawodzie kominiarskim, mogą również wykonywać osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności. Wyłącznie osoby z uprawnieniami budowlanymi mogą kontrolować kominy przemysłowe, kominy wolno stojące oraz kominy lub przewody kominowe, w których ciąg kominowy jest wymuszony pracą urządzeń mechanicznych.
Ustawa w art. 62 ust. 3 Pb, upoważnia organy nadzoru budowlanego do wydawania nakazu
przeprowadzenia kontroli w zakresie przeglądu rocznego obiektu budowlanego, także może żądać przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części, którego stan techniczny może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska. Uprawnienie do nakazania przeprowadzenia kontroli stanu technicznego jest niezależne od tego, czy właściciel (zarządca) przeprowadzał tego typu kontrole oraz kiedy była przeprowadzona ostatnia kontrola.

Dla wydania nakazu przeprowadzenia kontroli nie musi istnieć stan zagrożenia. Wystarczające jest stwierdzenie przez właściwy organ, że nieodpowiedni stan obiektu budowlanego lub jego części może spowodować zagrożenie któregokolwiek z wymienionych dóbr. Z przeprowadzonej kontroli osoba uprawniona do jej przeprowadzania sporządza protokół.

Ustawodawca nałożył na właściciela, zarządcę lub użytkownika obiektu budowlanego, na którym spoczywają obowiązki w zakresie napraw, określone w przepisach odrębnych bądź umowach, obowiązek usunięcia w czasie lub bezpośrednio po przeprowadzonej kontroli, określonej w art. 62 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane, stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienia braków, które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska, a w szczególności katastrofę budowlaną, pożar, wybuch, porażenie prądem elektrycznym albo zatrucie gazem.
Jeśli osoba dokonująca kontroli obiektu stwierdzi, że istnieją uszkodzenia lub braki, mogące spowodować określone w/w przepisie zagrożenia, zobowiązuje właściwą osobę (właściciela, zarządcę lub użytkownika) do ich usunięcia. Obowiązek ten zgodnie z art 70 ust. 2 Prawa budowlanego zostaje potwierdzony przez kontrolującego w protokole z kontroli obiektu (budowlanego).
Obowiązek przesłania kopii protokołu z kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego powstaje w momencie stwierdzenia istnienia uszkodzeń lub braków, mogących spowodować określone zagrożenie, nie zaś w chwili stwierdzenia usunięcia przez zobowiązanego wskazanych uszkodzeń czy braków. Wobec tego, kopię protokołu z takimi adnotacjami (dotyczącymi stwierdzonych do usunięcia uszkodzeń, o którym mowa w art. 70 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane) kontrolujący powinien niezwłocznie przesłać do właściwego organu nadzoru budowlanego.

Natomiast przesłanie kopii tego protokołu, stanowi informację na temat wykrytych nieprawidłowości oraz jest podstawą do podjęcia przez organ określonych działań. Organ ten po otrzymaniu kopii protokołu, wskazującego na istnienie uszkodzeń lub braków, ma określony w ustawie obowiązek bezzwłocznie przeprowadzić kontrolę obiektu budowlanego, mającą na celu potwierdzenie usunięcia stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienia braków.
Ponieważ przepis wprost wskazuje osobę zobowiązaną do przesłania do organu nadzoru budowlanego kopii protokołu, to nie może ona przenieść tego obowiązku na inną osobę (np. właściciela lub zarządcę obiektu).

Nie przesłanie protokołu z przeprowadzonej kontroli zgodnie z art. 93 pkt 9a Prawa budowlanego stanowi wykroczenie i zagrożone jest karą grzywny wymierzaną w formie mandatu karnego.
Użyte w ustawie pojęcie „bezzwłocznie” jest pojęciem nieokreślonym, należy je zawsze rozpatrywać indywidualnie w każdym przypadku, zawsze jednak oznacza ono działanie bez zbędnej zwłoki. A zwłokę można uzasadniać różnie biorąc pod uwagę takie okoliczności jak: wyjazd zagraniczny, choroba, święta itp.

Niedotrzymanie terminu przeprowadzenia okresowych kontroli stanu technicznego przez zarządcę lub właściciela obiektu, zgodnie z art. 93 pkt 8 Prawa budowlanego stanowi wykroczenie i jest zagrożone karą grzywny wymierzaną w formie mandatu karnego.